Cao huyết áp là bệnh lý tim mạch phổ biến có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Đây là căn bệnh nguy hiểm bởi nó thường diễn biến thầm lặng, không có biểu hiện rõ ràng nhưng lại có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề đối với người bệnh. Vì vậy, bài viết dưới đây sẽ cung cấp các thông tin quan trọng về cao huyết áp để giúp bạn hiểu biết rõ hơn về bệnh lý nguy hiểm này.
Mục lục
Cao huyết áp là gì?
Huyết áp cao (còn gọi là tăng huyết áp) xảy ra khi áp lực máu tác động lên thành động mạch cao hơn so với bình thường trong một thời gian dài.
Bình thường, huyết áp được tính bằng milimet thủy ngân (mmHg) và được thể hiện bằng hai chỉ số là huyết áp tâm thu (huyết áp tối đa) và huyết áp tâm trương (huyết áp tối thiểu). Huyết áp tâm thu là áp lực máu tác động lên thành mạch khi tâm thất co bóp bơm máu ra khỏi tim. Huyết áp tâm trương là áp lực máu lên thành mạch khi tim nghỉ ngơi giữa các nhịp tim. Bạn sẽ bị cao huyết áp khi huyết áp tối đa của bạn trên 140 mmHg và huyết áp tối thiểu lớn hơn 90 mmHg.
Huyết áp cao là một bệnh lý phổ biến và có thể gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe. Do đó, việc nhận thức đầy đủ về bệnh sẽ giúp bạn sớm phát hiện bệnh, từ đó có phương pháp điều trị, phòng ngừa kịp thời để không gây ra những biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe.
Cao huyết áp do nguyên nhân nào gây ra?
Nguyên nhân gây bệnh cao huyết áp có thể được chia thành hai nhóm chính như sau:
➤ Tăng huyết áp nguyên phát (bệnh tăng huyết áp): Là trường hợp cao huyết áp phát triển theo thời gian mà không xác định được nguyên nhân. Đây là loại tăng huyết áp phổ biến nhất, 95% người bệnh tăng huyết áp thuộc loại này. Tăng huyết áp nguyên phát có thể do ảnh hưởng của một số yếu tố như di truyền, môi trường, sự thay đổi về thể chất cơ thể.
➤ Tăng huyết áp thứ phát (tăng huyết áp triệu chứng): Là tình trạng huyết áp tăng cao do bệnh lý khác trong cơ thể gây ra. Tăng huyết áp trong trường hợp này thường diễn biến nhanh chóng và có thể tiến triển trầm trọng hơn tăng huyết áp nguyên phát. Một số nguyên nhân có thể gây tăng huyết áp thứ phát bao gồm: bệnh thận, khó thở khi ngủ, dị tật tim bẩm sinh, bệnh tuyến giáp, tuyến thượng thận, tác dụng phụ của thuốc, nghiện rượu.
Ngoài ra, khả năng mắc bệnh cao huyết áp có thể tăng lên nếu bạn có những yếu tố nguy cơ dưới đây:
☛ Yếu tố tuổi tác: Người cao tuổi dễ mắc bệnh cao huyết áp hơn so với các lứa tuổi khác.
☛ Giới tính: Đàn ông dưới 45 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với phụ nữ. Phụ nữ sau mãn kinh có khả năng bị cao huyết áp nhiều hơn so với đàn ông cùng độ tuổi.
☛ Tiền sử gia đình: Nếu gia đình bạn có tiền sử mắc bệnh tim mạch, bạn sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp cao hơn.
☛ Thừa cân hoặc béo phì: Những người thừa cân cần tăng lưu lượng máu để cung cấp oxy và chất dinh dưỡng. Điều này có thể làm tăng áp lực máu lên thành mạch, gây cao huyết áp.
☛ Chế độ sinh hoạt, ăn uống:
- Thường xuyên ăn thực phẩm không lành mạnh, đặc biệt là những thực phẩm có quá nhiều natri và không đủ kali.
- Sử dụng quá nhiều rượu bia và các thực phẩm chứa nhiều caffeine.
- Không hoạt động thể chất một cách thường xuyên.
- Hút thuốc.
- Ngủ không đủ giấc.
☛ Các loại thuốc: Một số loại thuốc có thể khiến huyết áp của bạn khó kiểm soát hơn. Các loại thuốc có thể làm tăng huyết áp bao gồm thuốc chống trầm cảm, thuốc thông mũi, thuốc tránh thai nội tiết tố và thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như aspirin hoặc ibuprofen.
☛ Các nguyên nhân khác: Stress, các bệnh mạn tính như bệnh thận, bệnh tiểu đường, ngưng thở khi ngủ cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp.
Những triệu chứng thường gặp của cao huyết áp
Bệnh cao huyết áp có thể xảy ra mà không có bất kỳ triệu chứng nào. Trong vài trường hợp, người bệnh có thể xuất hiện một số dấu hiệu nhưng không quá rõ ràng, thậm chí bị nhầm lẫn là do các bệnh lý khác trên cơ thể. Thường chỉ khi bệnh cao huyết áp trở nặng, bạn mới cảm nhận được rõ ràng các triệu chứng cao huyết áp..
Một số triệu chứng khi huyết áp cao có thể kể đến như:
- Đau đầu.
- Hồi hộp.
- Chóng mặt.
- Nóng bừng hay đỏ bừng mặt.
- Đau ngực.
- Khó thở.
- Chảy máu cam.
Các triệu chứng này không gặp ở tất cả những người bị huyết áp cao. Tuy nhiên, nếu bạn nhận thấy cơ thể xuất hiện một trong các biểu hiện trên, bạn nên đến cơ sở y tế để thăm khám kịp thời, tránh để lâu dài có thể gây ra các biến chứng trầm trọng hơn.
☛ Tham khảo đầy đủ tại: Các triệu chứng điển hình của cao huyết áp
Bệnh huyết áp cao có nguy hiểm không?
Hiện nay, tỷ lệ người mắc bệnh cao huyết áp trên thế giới cũng như tại Việt Nam đang rất cao và có xu hướng gia tăng nhanh chóng. Đặc biệt, gần đây, bệnh lý này có xu hướng ngày càng trẻ hóa. Theo thống kê của Bộ y tế, tỷ lệ cao huyết áp ở những người từ 25 tuổi trở lên ở nước ta lên đến 47%, trong đó gần 60% bệnh nhân chưa được phát hiện và trên 80% chưa được điều trị. Nguyên nhân của tình trạng trên là do nhiều người vẫn chưa ý thức được sự nguy hiểm của bệnh cao huyết áp.
Cao huyết áp thực sự là một bệnh lý vô cùng nguy hiểm. Tình trạng huyết áp cao kéo dài khiến cho tim phải làm việc nhiều hơn, lâu dần sẽ gây ra các bệnh lý về tim như rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim, suy tim, đau thắt ngực… Bên cạnh đó, bệnh cao huyết áp còn gây ra các biến chứng nặng nề trên các cơ quan khác như suy thận, tổn thương đáy mắt, tai biến mạch máu não, đột quỵ, tổn thương mạch ngoại vi…
Mặc dù có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề như vậy nhưng các dấu hiệu của bệnh cao huyết áp lại thường rất âm thầm. Bệnh có thể gây tổn thương cho cơ thể bạn trong nhiều năm trước khi các triệu chứng trở nên rõ ràng. Do đó, hầu hết các bệnh nhân đều rất thờ ơ, chủ quan với tình trạng bệnh của mình, không tuân thủ điều trị một cách đầy đủ, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí là tử vong.
Chẩn đoán huyết áp cao như thế nào?
Bệnh cao huyết áp có thể được chẩn đoán đơn giản qua đo huyết áp. Trước khi đo huyết áp, bạn không được sử dụng thuốc hay các chất kích thích ảnh hưởng đến huyết áp và trong quá trình đo, cơ thể bạn phải ở trạng thái hoàn toàn nghỉ ngơi. Huyết áp cần được đo ít nhất 2 lần liên tiếp, mỗi lần cách nhau 2 – 5 phút. Giá trị huyết áp được tính bằng trung bình cộng của hai lần đo.
Bác sĩ có thể chẩn đoán bạn bị cao huyết áp khi bạn có chỉ số huyết áp tối đa ổn định trên 140 mmHg hoặc huyết áp tối thiểu trên 90 mmHg. Đối với trẻ em dưới 13 tuổi, kết quả đo huyết áp sẽ được so sánh với các chỉ số thông thường của trẻ em cùng tuổi, giới tính và chiều cao.
Tuy nhiên, việc chẩn đoán cao huyết áp thường không diễn ra sau 1 lần khám. Bác sĩ có thể yêu cầu bạn đo huyết áp nhiều hơn trong vài ngày, vài tuần để xem xét việc tăng huyết áp này có phải vấn đề kéo dài không. Ngoài ra, bác sĩ sẽ tìm hiểu các yếu tố nguy cơ và có thể cho bạn làm một số xét nghiệm khác:
- Xét nghiệm nước tiểu.
- Xét nghiệm máu.
- Kiểm tra hoạt động tim bằng điện tâm đồ
- Siêu âm tim hoặc thận.
Các xét nghiệm này có thể giúp bác sĩ xác định bất kỳ bệnh lý phụ nào khác gây ra tình trạng cao huyết áp của bạn. Ngoài ra, họ cũng có thể xem xét những ảnh hưởng mà huyết áp cao có thể gây ra trên các cơ quan khác trong cơ thể bạn.
Cách điều trị huyết áp cao
Việc lựa chọn phương pháp điều trị cao huyết áp phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh cũng như tình trạng bệnh của bạn.
Trong trường hợp bạn bị tăng huyết áp nguyên phát, thay đổi lối sống lành mạnh có thể giúp kiểm soát tốt huyết áp. Nếu chỉ thay đổi lối sống mà tình trạng huyết áp cao không được cải thiện, bác sĩ có thể chỉ định cho bạn sử dụng các thuốc điều trị cao huyết áp.
Nếu tình trạng huyết áp cao của bạn là do bệnh lý tiềm ẩn khác gây ra, bạn cần tập trung điều trị bệnh lý đó. Tuy nhiên, trong một số trường hợp sau khi điều trị dứt điểm nguyên nhân nhưng tình trạng huyết áp cao vẫn còn, bạn sẽ cần thay đổi lối sống và dùng thuốc điều trị cao huyết áp.
Ngoài ra, trong quá trình điều trị, bác sĩ có thể điều chỉnh phương pháp điều trị để phù hợp với bạn và cho hiệu quả cao nhất.
Các biện pháp điều trị tích cực tại nhà
Thực hiện một lối sống lành mạnh cho tim có thể giúp làm giảm và kiểm soát các yếu tố nguy cơ gây cao huyết áp:
- Thay đổi chế độ ăn uống: Chọn các thực phẩm tốt cho tim mạch, giảm lượng muối ăn hàng ngày, tăng cường bổ sung rau, quả tươi, hạn chế mỡ động vật và các thực phẩm giàu cholesterol.
- Hạn chế sử dụng bia, rượu.
- Không hút thuốc lá.
- Tăng cường các hoạt động thể chất đều đặn, tùy theo thể lực mỗi người.
- Kiểm soát tốt cân nặng.
- Tránh căng thẳng thần kinh, stress, nghỉ ngơi, thư giãn hợp lý.
- Ngủ đủ giấc, chất lượng.
Sử dụng thuốc
Các loại thuốc điều trị cao huyết áp hoạt động theo những cách khác nhau để kiểm soát tốt và làm giảm các biến chứng của huyết áp cao. Khi kê đơn thuốc, tùy mức độ tăng huyết áp, giai đoạn của bệnh, tình trạng mẫn cảm, ảnh hưởng của chúng đối với các tình trạng khác bạn có thể mắc phải mà bác sĩ sẽ lựa chọn loại thuốc phù hợp nhất cho mỗi trường hợp khác nhau.
Các loại thuốc điều trị cao huyết áp có thể bao gồm:
- Thuốc ức chế men chuyển (ACE).
- Thuốc ức chế thụ thể angiotensin II (ARB).
- Thuốc chẹn kênh canxi.
- Thuốc lợi tiểu.
- Thuốc ức chế beta.
- Thuốc giãn mạch.
Lưu ý: Điều trị cao huyết áp có thể phối hợp các nhóm thuốc khác nhau để tăng hiệu quả điều trị và giảm tác dụng phụ.
Ngoài ra trong trường hợp huyết áp cao đi kèm các bệnh cảnh khác, cần kết hợp thuốc điều trị nguyên nhân hoặc bệnh đi kèm.
Trong quá trình điều trị cao huyết áp bằng thuốc, bạn vẫn phải duy trì lối sống lành mạnh. Sự kết hợp của các loại thuốc và lối sống tích cực có thể giúp kiểm soát tình trạng huyết áp cao, hạn chế sự tiến triển của bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
☛ Tìm hiểu chi tiết tại: Những loại thuốc cao huyết áp phổ biến nhất hiện nay
Cách phòng ngừa hiệu quả
Nếu bạn có các yếu tố nguy cơ gây bệnh cao huyết áp, thực hiện một lối sống lành mạnh sẽ là biện pháp cần thiết giúp bạn giảm nguy cơ mắc bệnh lý này và các biến chứng của nó.
Bên cạnh đó, cách tốt nhất để ngăn ngừa và tránh các vấn đề của cao huyết áp là phát hiện sớm bệnh bằng cách theo dõi huyết áp của bạn một cách thường xuyên. Bạn có thể đo huyết áp tại các phòng khám hoặc sử dụng máy đo huyết áp tại nhà. Bạn nên ghi chép lại các kết quả đo và đưa chúng cho bác sĩ điều trị của mình xem mỗi khi khám định kỳ. Điều này sẽ giúp bác sĩ có thể xem xét và phát hiện các vấn đề về huyết áp của bạn một cách kịp thời trước khi tình trạng bệnh tiến triển xấu.
Bệnh cao huyết áp hoàn toàn không phải một căn bệnh đơn giản mà nó tiềm ẩn rất nhiều nguy hiểm. Vì vậy, bạn nên hết sức lưu ý về bệnh lý này, tránh chủ quan để bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình một cách tốt nhất.
Tài liệu tham khảo:
- https://www.healthline.com/health/high-blood-pressure-hypertension#home-remedies-for-hypertension
- https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/high-blood-pressure
- https://www.nhs.uk/conditions/high-blood-pressure-hypertension/