Tăng huyết áp hay còn gọi là huyết áp cao. Nó có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng và làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và tử vong.
Huyết áp được định nghĩa là lực tác động của máu vào thành mạch máu. Áp lực này phụ thuộc vào công việc được thực hiện bởi tim và sức cản của mạch máu.
Tăng huyết áp và bệnh tim đại diện cho mối quan tâm lớn nhất trên toàn cầu. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho rằng, do sự tăng trưởng trong ngành thực phẩm chế biến, lượng muối trong thực phẩm trên khắp thế giới đã tăng lên, đóng vai trò rất quan trọng trong tăng huyết áp.
Mục lục
Sự thật nhanh về tăng huyết áp
Dưới đây là một số điểm chính về tăng huyết áp, được trình bày chi tiết hơn trong bài viết dưới đây.
- Huyết áp bình thường là 120/80 mm thủy ngân (mm Hg), nhưng tăng huyết áp lớn hơn 130/80 mm Hg.
- Các nguyên nhân nghiêm trọng của huyết áp cao bao gồm căng thẳng, nhưng nó có thể tự xuất hiện hoặc do hậu quả của một căn bệnh tiềm ẩn, chẳng hạn như suy thận.
- Tăng huyết áp sai cách có thể dẫn đến đau tim, đột quỵ và các vấn đề khác.
- Các yếu tố lối sống là cách tốt nhất để giải quyết huyết áp cao.
Tăng huyết áp là gì?
Tăng huyết áp là thuật ngữ y học cho huyết áp cao. Điều này có nghĩa là máu tạo ra quá nhiều lực vào thành mạch máu.
Huyết áp thường được đo bằng hai chỉ số là: huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương, dựa trên 2 giai đoạn co bóp và giãn nghỉ của cơ tim, tương ứng với áp lực cao nhất và áp lực thấp nhất của dòng máu trong động mạch. Có nhiều quy chuẩn khác nhau về khoảng bình thường của huyết áp. Huyết áp lúc nghỉ thông thường nằm trong khoảng 100-140mmHg huyết áp tâm thu và 60-90mmHg huyết áp tâm trương. Bệnh nhân bị cao huyết áp khi đo huyết áp của bệnh nhân thường xuyên thấy cao hơn hoặc bằng 140/90 mmHg.
Đọc thêm: Làm thế nào để biết tôi bị cao huyết áp?
Phân loại
Dựa vào nguyên nhân mà người ta phân loại huyết áp cao thành 2 loại: huyết áp nguyên phát và huyết áo thứ phát.
Tăng huyết áp nguyên phát( tăng huyết áp vô căn) là loại tăng huyết áp phổ biến nhất, chiếm đến 95% số trường hợp và biến chứng dần theo thời gian. Được đặt tên là tăng huyết áp vô căn vì bác sĩ không thể xác định nguyên nhân tăng huyết áp một cách cụ thể.
Tăng huyết áp nguyên phát có thể xảy ra do nhiều yếu tố, chẳng hạn như lượng huyết tương trong máu và hoạt động của các hormone điều chỉnh thể tích và huyết áp. Nó cũng bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường, chẳng hạn như căng thẳng và thiếu tập thể dục.
Tăng huyết áp thứ phát có nguyên nhân cụ thể và thường là biến chứng của một vấn đề khác. Tuy nhiên nó chỉ chiếm 5%, là con số rất nhỏ so với tăng huyết áp nguyên phát. Do vậy mà hầu hết trong các bài viết nói về tăng huyết áp đều chia sẻ các vấn đề liên quan tới tăng huyết áp nguyên phát.
Nguyên nhân tăng huyết áp thứ phát có thể do:
- Bệnh tiểu đường, do vấn đề về thận hoặc tổn thương thần kinh
- Suy thận
- Pheochromocytoma- một dạng ung thư kỳ lạ xuất hiện ở tuyến thượng thận
- Hội chứng Cushing- gây ra bởi corticosteroid
- Tăng sản thượng thận bẩm sinh- một bệnh của tuyến thượng thận sản xuất cortisol
- Cường giáp
- Bệnh cường cận giáp, ảnh hưởng đến mức canxi và phốt pho
- Mang thai
- Ngưng thở khi ngủ
- Béo phì
- Suy thận mãn tính
Nguyên nhân
Nguyên nhân gây tăng huyết áp thường không rõ. 1 trong 20 trường hợp tăng huyết áp phát sinh là kết quả của một căn bệnh hoặc thuốc.
Suy thận mãn tính (CRF) là nguyên nhân phổ biến nhất của huyết áp cao, vì thận không lọc được chất lỏng. Chất lỏng dư thừa này dẫn đến tăng huyết áp.
Yếu tố rủi ro
Một số yếu tố nguy cơ làm tăng nguy cơ hội bị tăng huyết áp bao gồm( theo thứ tự nguy cơ cao dần):
Tuổi tác: Tăng huyết áp thường phổ biến hơn ở những người trên 60 tuổi. Với tuổi tác, huyết áp có thể tăng dần, vì các động mạch trở nên cứng hơn và hẹp hơn do sự hình thành các mảng bám( xơ vữa động mạch).
Dân tộc: Một số nhóm dân tộc có nhiều khả năng bị tăng huyết áp.
Chiều cao và cân nặng: Béo phì hoặc thừa cân đại diện cho một yếu tố rủi ro chính.
Tiêu thụ rượu và thuốc lá: Việc tiêu thụ một lượng lớn rượu thường xuyên có thể làm tăng huyết áp của một người, giống như thuốc lá.
Giới tính: Nguy cơ cuộc sống là như nhau đối với nam và nữ, nhưng nam giới có nhiều khả năng phải chịu đựng ở độ tuổi trẻ hơn. Tần suất thường cao hơn ở phụ nữ lớn tuổi.
Tình trạng sức khỏe hiện có: Bệnh tim mạch, tiểu đường , bệnh thận mãn tính và mức cholesterol cao có thể dẫn đến tăng huyết áp, đặc biệt là khi người ta già đi.
Các yếu tố khác cũng đóng góp là:
- Không hoạt động thể chất
- Một chế độ ăn giàu muối từ thực phẩm chế biến và chất béo
- Hàm lượng kali thấp trong chế độ ăn uống
- Tiêu thụ rượu và thuốc lá
- Một số bệnh và thuốc
- Tiền sử gia đình bị huyết áp cao
- Căng thẳng thường xuyên kéo dài
Dấu hiệu
Huyết áp cao trong một khoảng thời gian ngắn có thể là một phản ứng bình thường đối với nhiều tình huống. Căng thẳng cấp tính và tập thể dục cường độ cao có thể nâng huyết áp của bạn trong một thời gian ngắn ở một người khỏe mạnh. Vì lý do này, chẩn đoán tăng huyết áp thường đòi hỏi chỉ số huyết áp được theo dõi trong một thời gian dài.
Chỉ số huyết áp tâm thu 130 mm Hg là áp lực mà tim thực hiện để bơm máu đi khắp cơ thể. Tâm trương 80 mm Hg là tâm được thực hiện khi tim thư giãn và nạp lại máu. Trường hợp huyết áp tăng cao bất thường khi đo huyết áp, hãy đợi 2 hoặc 3 phút và lặp lại thử nghiệm. Nếu kiểm tra lại mà kết quả vẫn giống hoặc cao hơn, đó là một trường hợp y tế khẩn cấp, bạn nên tới ngay cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra.
Triệu chứng
Một người bị tăng huyết áp có thể không gặp bất kỳ triệu chứng nào, trên thực tế, căn bệnh này được gọi là “kẻ giết người thầm lặng”. Mặc dù không thể phát hiện nhưng nó có thể gây tổn hại cho hệ thống tim mạch và các cơ quan nội tạng, chẳng hạn như thận.
Kiểm tra huyết áp thường xuyên là rất quan trọng, vì thường sẽ không có triệu chứng nào để cảnh báo bạn về căn bệnh này. Để không phải tốn quá nhiều thời gian mỗi lần muốn kiểm tra huyết áp là bạn phải đến trung tâm y tế thì bạn nên trang bị cho mình cũng như gia đình chiếc máy đo huyết áp để theo dõi tại nhà. Trang bị máy đo huyết áp tại nhà rất cần thiết với người bệnh cao huyết áp nó giúp bạn theo dõi được chỉ số huyết áp thường xuyên và những thay đổi của chỉ số huyết áp khi thực hiện bất kỳ thay đổi về chế độ ăn uống, luyện tập, sử dụng thuốc… Từ đó có thể giúp bạn lựa chọn được những thay đổi phù hợp với tình trạng bệnh của mình.
Để có được kết quả đo chính xác nhất bạn nên lựa chọn những thương hiệu máy đo huyết áp có thương hiệu trên thị trường. Một trong những thương hiệu đã được nhiều người tin dùng và lựa chọn là Omron, dòng máy đo huyết áp duy nhất được Hội Tim Mạch Việt Nam khuyên dùng.
Được biết, huyết áp thường gây ra mồ hôi, lo lắng, khó ngủ. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp không có triệu chứng xuất hiện. Nếu huyết áp đạt đến mức khủng hoảng tăng huyết áp, bệnh nhân có thể bị đau đầu và chảy máu cam.
Biến chứng
Tăng huyết áp trong thời gian dài có thể dẫn đến các biến chứng như xơ vữa động mạch, trong đó sự hình thành các mảng bám gây ra hẹp các mạch máu. Điều này gây ra tình trạng tăng huyết áp, vì tim phải bơm nhanh hơn để vận chuyển máu đến cơ thể.
Xơ vữa động mạch liên quan đến tăng huyết áp có thể dẫn đến:
- Suy tim
- Chứng phình động mạch, nghĩa là, một chỗ phình to bất thường trong thành động mạch có thể gây bỏng, gây chảy máu nghiêm trọng và trong một số trường hợp có thể gây tử vong.
- Suy thận
- Tai nạn tim mạch
- Bệnh võng mạc tăng huyết áp trong mắt, có thể dẫn đến mù lòa.
Đo huyết áp thường xuyên có thể giúp mọi người kịp thời loại bỏ các biến chứng nghiêm trọng.
Đọc chi tiết: Biến chứng nguy hiểm huyết áp cao gây ra đáng sợ đến thế nào
Làm sao để huyết áp bình thường?
Có nhiều cách để điều chỉnh huyết áp của bạn trở về trạng thái bình thường. Dưới đây là một số điều bạn cần thực hiện nghiêm túc để đạt được chỉ số huyết áp tốt ổn định:
Tập thể dục thường xuyên
Các bác sĩ khuyên rằng bệnh nhân tăng huyết áp cam kết tập thể dục nhịp điệu và năng động trong 30 phút với cường độ vừa phải. Điều này có thể bao gồm đi bộ, chạy bộ, đi xe đạp hoặc bơi lội khoảng 5 hoặc 7 ngày một tuần.
Giảm căng thẳng
Điều rất quan trọng là tránh căng thẳng hoặc phát triển các chiến lược để quản lý căng thẳng không thể tránh khỏi, vì nó có thể giúp kiểm soát huyết áp.
Việc tiêu thụ rượu, thuốc và thuốc lá, cùng với thực phẩm không lành mạnh để đối phó với căng thẳng, sẽ thêm các vấn đề tăng huyết áp, vì vậy chúng nên được tránh.
Thuốc lá có thể làm tăng huyết áp, vì vậy nếu bạn ngừng hút thuốc, bạn có thể giảm nguy cơ tăng huyết áp, bệnh tim và các vấn đề sức khỏe khác.
Đọc thêm: Kiểm soát căng thẳng để kiểm soát huyết áp cao
Thuốc
Những người bị huyết áp cao hơn 130/80 có thể sử dụng các loại thuốc để điều trị tăng huyết áp. Thuốc thường được bắt đầu cùng một liều nhỏ. tác dụng phụ liên quan đến thuốc hạ huyết áp thường không đáng kể. Cuối cùng hình thường đòi hỏi sự kết hợp của ít nhất 2 loại thuốc hạ huyết áp.
Có một số loại thuốc có sẵn để giúp hạ huyết áp, chẳng hạn như:
- Thuốc lợi tiểu, chẳng hạn như thiazide, chlorthalidone và indapamide
- Chặn alpha và beta
- Thuốc chẹn kênh canxi
- Thuốc chủ vận trung ương
- Ức chế adrenergic ngoại biên
- Thuốc giãn mạch
- Thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE)
- Thuốc ức chế thụ thể angiotensin
Việc lựa chọn thuốc phụ thuộc vào từng cá nhân và bất kỳ bệnh nào khác có thể phải chịu. Bất cứ ai dùng thuốc hạ huyết áp nên đảm bảo đọc kỹ hướng dẫn, đặc biệt là trước khi dùng thuốc không kê đơn, chẳng hạn như thuốc thông mũi. Chúng có thể tương tác với các loại thuốc dùng để hạ huyết áp.
Đọc thêm: Huyết áp cao nên uống thuốc gì?
Ăn kiêng
Một số loại tăng huyết áp có thể được kiểm soát bằng những thay đổi trong lối sống và chế độ ăn uống, chẳng hạn như luyện tập thể dục, giảm rượu và hút thuốc, hoặc loại bỏ chế độ ăn ít natri.
Khuyến cáo rằng những người huyết áp cao hoặc có nguy cơ bị huyết áp cao nên ăn càng ít bão hòa và tổng chất béo càng tốt. Thay vào đó, chúng tôi khuyên bạn nên ăn:
- Thực phẩm giàu chất xơ và ngũ cốc
- Nhiều loại trái cây và rau quả
- Đậu, đậu và các loại hạt
- Cá giàu omega 3 hai lần một tuần
- Dầu thực vật phi nhiệt đới, chẳng hạn như dầu ô liu
- Các sản phẩm sữa ít béo
- Điều quan trọng là tránh chất béo chuyển hóa, dầu thực vật hydro hóa và mỡ động vật. Ăn các phần có kích thước vừa phải.
Đọc thêm: 15 cách tự nhiên giúp giảm huyết áp cao hiệu quả
Giảm lượng muối
Lượng muối trung bình là từ 9- 12 g mỗi ngày ở hầu hết các quốc gia trên thế giới.
WHO khuyến nghị giảm lượng tiêu thụ dưới 5g mỗi ngày để giúp giảm nguy cơ tăng huyết áp và các vấn đề liên quan đến sức khỏe. Điều này có thể có lợi hoặc không đối với những người không bị tăng huyết áp, nhưng hoàn toàn có lợi cho những người bị huyết áp cao.
Uống rượu điều độ
Tiêu thụ rượu quá mức có liên quan đến huyết áp cao và tăng nguy cơ đột quỵ. Khuyến nghị tối đa 2 ly/ ngày cho nam và 1 ly/ ngày cho nữ.
Đọc thêm: Uống rượu có làm tăng huyết áp?
Kiểm soát trọng lượng cơ thể
Tăng huyết áp có liên quan chặt chẽ với trọng lượng dư thừa và giảm nó thường đi kèm với giảm huyết áp. Một chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng, kết hợp với lượng calo phù hợp với kích thước, giới tính và mức độ hoạt động của người đó, sẽ giúp giảm bệnh.
Nguồn tham khảo:
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/150109